Zorunlu Bireysel Emeklilik (BES) Dönemi

Son yıllarda zayıf seyreden tasarruf oranlarını artırmak için devlet 2013 yılında bireysel emeklilik sistemine katılan vatandaşlara %25'lik devlet katkısı vermeye başlamıştı. Son verilere göre BES sistemine kayıtlı kişilerin toplamı 6 milyon 144 bin kişiyi aştı. Sistemde biriken tutar ise 45 milyar TL'ye ulaşırken devlet katkısı 45 milyar TL'lik tutarın 5,5 milyar TL'sini oluşturuyor. Ayrıca 2013 yılında BES'te 3 milyon katılımcı varken sistemde biriken toplam tutar 15,8 milyar TL idi. Bu üç yıllık süreç değerlendirildiğinde katılımcı sayısının ikiye, biriken tutarın ise üçe katlandığı görülüyor. Rakamlar devlet katkısının katılımcı sayısının artırılması hususunda ne kadar etkili olduğunu gösteriyor.

Son olarak ise devlet, zorunlu BES için bazı pilot illerde çalışma başlattı. Pilot illerdeki çalışmalar tamamlandıktan sonra yeni işe başlayanlar BES'e otomatik olarak kaydedilecek. Ancak çıkmak isteyen katılımcılar 2 ay içerisinde hiçbir zarara uğramadan sistemden çıkabilecekler. Zorunlu BES sisteminin brüt maaşı 3.000 TL, net maaşı ise 2.100 TL olan çalışanları kapsayacağı düşünülüyor.

Diğer taraftan zorunlu BES'te katılımcının yatıracağı tutarın yarısının işveren tarafından verileceği düşünülüyor. Yani zorunlu BES katılımcıları, ilk etapta 75 TL+75 TL (işçi+işveren katkısı) gibi bir tutarla sisteme zorunlu olarak sokulacak. İşçinin yatırdığı paranın %25'i kadar devlet katkısı sağlanacak. Verdiğimiz örnekte katılımcının 75 TL yatırması halinde devlet katkısı dahil 1 aylık birikimi 168,75 TL (75+75+18,75) olacak. Ayrıca bu para sistemde kaldığı müddetçe yatırım fonlarıyla nemalandırılacak.

Diğer taraftan katılımcının sistemde kalabilmesi için mevcut durumda olduğu gibi bir takım koşullar oluşturulacak.

Örneğin;

• 3 yıl sistemde kalınması halinde işveren katkısı ve fon getirisinin tamamı, devlet katkısı ve fon getirisinin %15'i;
• 6 yıl kalınması halinde devlet katkısı ve fon getirisinin %35'i;
• 10 yıl kalınması halinde devlet katkısı ve fon getirisinin %60'ı,
• 10 yılın doldurulması ve 56 yaş koşuluyla sistemdeki paranın tamamının alınabilmesi; gibi BES'ten çıkmayı caydırıcı koşullar konabilir.

Mevcut durumda kendi isteğiyle BES sistemine katılmış olanlar sistemden ne kadar getiri sağlıyor?

• Yatırılan para
• İşveren katkısı (bazı kurumlar işçileri için brüt veya net maaşın belli bir yüzdesi tutarında BES katkısı yatırıyor)
• Sendika katkısı (bazı sendikalar üyeleri adına BES katkısı yatırıyor)
• Yukarıdaki kalemlerin toplamı üzerinden sağlanan fon getirisi

BES'te biriken tutarlar da aracı kurum tarafından yatırım fonlarıyla katılımcı lehine değerlendiriliyor. Ancak son dönemde bazı aracı kurumların fon getiri performanslarının kötü olduğundan bahsediliyor. Bu konuda iş katılımcıya düşüyor. Yani katılımcının belli aralıklarla yatırım fonlarını değiştirmesi katılımcının birikimlerini artırabilir.

Katılımcı fon getirilerini artırmak için ne yapabilir?

Kural olarak yatırımcı yılda altı kez yatırım fonlarını değiştirebiliyor. Fonların değiştirilebilmesi için katılımcının sistem üzerinden başvuruda bulunması yeterli oluyor. Ancak değişiklik talebi, başvuru yapılır yapılmaz gerçekleşmiyor. Çünkü fonların belirli takas süreleri var.

Takası basit olarak açıklamak gerekirse; satılma emrinin verilmesinin ardından bir menkul kıymetin değerinin nakde dönüşmesi veya alım emrinin verilmesinin ardından yatırılan paranın bir menkul kıymete dönüşmesi esnasında gün bazında geçen süre olarak ifade edilebilir. Fonların takas süreleri, yatırım fonu içinde bulunan menkul kıymetlerin ne kadar likit olduğuna bağlı olarak değişiklik gösteriyor. Yani bazı fonların takası, T+1 zamanda gerçekleştiği halde bazılarının takası T+3 zamanda değişebiliyor.

Yatırım fonu değiştirme imkanının 6 ile sınırlı olduğu göz önünde bulundurulunca; değişiklik yaparken stratejik karar almak önem kazanıyor. Orta vadeli ve isabetli stratejilerle birikimler daha fazla getirili bir hale gelebilir. Fonları aracı kurumun insafına bırakmak ise değişen ve bozulan piyasa koşullarında BES'in sağladığı bazı getirilerin sıfırlanmasına neden olabilir. Bu noktada profesyonellerden yardım almak katılımcının lehine olacaktır.

ÇEKİNCE:

Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti; aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır. Bu görüşler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.